Leerdoelen: Leerlijnen en didactische modellen

Kritische situatie: B 1-4

Instructie

In het (reken)onderwijs nemen (digitale) lesmethoden vaak een centrale positie in. Dit kan ertoe leiden dat leerkrachten minder stilstaan bij het zelf stellen van passende rekendoelen of ontwerpen, organiseren en begeleiden van rekenles(sen), afgestemd op hun eigen groep. Door doelen te stellen legt de leerkracht de basis voor doelgericht onderwijs.
Doelgericht onderwijs houdt in dat je op grond van leerdoelen passende activiteiten selecteert of ontwerpt, en dat je na de activiteit nagaat of de beoogde resultaten zijn bereikt.

Cyclisch onderwijs ontwerpen beschrijft 5 stappen voor het zelf ontwerpen van doelgericht onderwijs:

doelen stellen
leeractiviteiten ontwerpen
leeractiviteiten organiseren
leeractiviteiten begeleiden
evalueren

Om doelgericht rekenonderwijs (ofwel rekenlessen in samenhang) te ontwerpen is het belangrijk om naast de leerlijn óók de hoofdfasen van de leerlijn én didactische modellen hierin te verwerken.

cyclisch rekenonderwijs.png

Tijdens een bijeenkomst wordt de relatie gelegd tussen doelgericht onderwijs ontwerpen (PPO) en de vakinhoud en vakdidactiek van rekenen. Hier wordt de basis gelegd voor het doelgericht ontwerpen van rekenonderwijs vanuit de begrippen die in de PPO-lessen en literatuur wordt aangereikt.

In de bijeenkomst(en) daarna wordt ingegaan op het cyclisch ontwerpen van samenhangende rekenlessen vanuit de leerlijn, hoofdfasen van de leerlijn en didactische modellen.

Verwerking en toepassing

Afhankelijk van jouw manier van studeren start je met bijv. het bestuderen van de powerpoint/opname (zie instructie), of het bestuderen van de theorie.

Het is belangrijk dat je goed zicht hebt op de leerlijnen, hoofdfasen van de leerlijn en de didactische modellen.
Deze zijn voorwaardelijk om op een goede manier cyclisch rekenonderwijs te kunnen ontwerpen! Mocht je dit nog lastig vinden, ga dan eerst aan de slag met de materialen van die template.

Theorie

Bestudeer de stappen van het cyclisch ontwerpen in het boek "Cyclisch onderwijs ontwerpen" en de didactische modellen in het boek "Leren rekenen: Werken met de modellen uit het Protocol ERWD".


Leren rekenen: Werken met de modellen uit het Protocol ERWD	Cyclisch onderwijs ontwerpen: In vijf stappen naar passende leeractiviteiten

Bestudeer ook specifieke artikelen over reken-wiskunde onderwijs m.b.t.:

het stellen van doelen:
- In het artikel "Tussendoelen rekenen-wiskunde" wordt het werken met de tussendoelen van SLO toegelicht.
- Het artikel "Wat ga ik vandaag leren?" gaat in op het waarom en ho van doelen stellen met leerlingen inclusief hulpkaart voor het stellen van doelen..
het ontwerpen van leeractiviteiten:
- In het artikel 'Aan de slag met rijke rekenvragen' wordt uitgelegd wat rijke rekenvragen kunnen betekenen in het kader van formatief evalueren.
het organiseren van leeractiviteiten:
- .....
het begeleiden van leeractiviteiten:
- In het artikel "Meekijken in het hoofd" wordt het belang van het in gesprek gaan met leerlingen over hun oplossingswijze en het geven doelgerichte feedback besproken.
- Het artikel "We gaan op reis..." gaat in op het belang van de stimulerende en begeleidende rol van de leerkracht bij jonge kinderen.
- In het artikel "Vragen die leren stimuleren" schetst Marc van Zanten het belang van goede denkvragen en geeft hij concrete voorbeelden die eenvoudig kunnen worden toegepast in de dagelijkse reken-wiskundeles.
- In het artikel "De kracht van goede feedback" laat Maaike Verschuren middels voorbeelden, tips en aanwijzingen zien dat er meer vormen van feedback zijn, die er toe leiden dat leerlingen kunnen leren van elke rekenles.
het evalueren van leeractiviteiten:

- Het artikel "En de opbrengst is..." gaat in op de (leer)opbrengst bij leerlingen ipv toetsresultaten.
- In het artikel "Profiteren van Evalueren" worden verschillende vormen van evalueren en hun onderlinge samenhang besproken.

Verwerking en toepassing

Een goede rekencyclus begint met een goede voorbereiding. Het invullen van een lesvoorbereidingsformulier helpt je bij het maken van bewuste vakdidactische keuzes en het doorleven van de verschillende denkstappen en fasen van jouw les. Hieronder vind je materialen die helpend zijn bij het ontwerpen van je rekenles. We maken daarbij onderscheid tussen materialen voor het jonge kind (groep 1-2-3) en het oudere kind (groep 3-8).

Materialen voor het jonge kind (groep 1-2 -3):

Voor het jonge kind kan je gebruik maken van dit ontwerpformulier. Bekijk vooraf de instructieopname waarin het invullen van het lesvoorbereidingsformulier wordt toegelicht.
Op de site van SLO vind een inhoudskaart rekenen-wiskunde fase 1 met een overzicht van de rekendoelen voor het jonge kind per domein. Raadpleeg deze inhoudskaart bij het formuleren van je leerdoelen.
Op de site van SLO vind je ook inhoudslijnen met aanboddoelen per domein. Ook deze inhoudslijnen kunnen helpend zijn bij het formuleren van goede leerdoelen en ontwerpen van je leeractiviteiten.
Het artikel over de vertaalcirkel geeft inzicht in het concretiseren van het werken met de didactische modellen:
vb_32_3_borghouts_de_vertaalcirkel_bij_kleuters.pdf

Materialen voor het oudere kind (groep 3-8):

Hier vind je het lesvoorbereidingsformulier met vragen re-wi (groep 3-8) die je helpen bij het invullen en doorleven van je les en toepassen van de didactische modellen .
Op de site van SLO vind je Tussendoelen rekenen-wiskunde waar je per domein en groep zicht hebt op de rekendoelen. Raadpleeg deze tussendoelen bij het formuleren van je leerdoelen.
Ook kun je gebruik maken van een globale beschrijving van de leerdoelen per groep
Ga ook na met welk kerninzicht jouw leerdoel samenhangt.
De artikelen over de vertaalcirkel geven inzicht in het concretiseren van het werken met de didactische modellen:
vb_31_2_borghouts_de_vertaalcirkel 1 werken aan begrip en inzicht.pdf
vb_31_3_borghouts_vertaalcirkel_2 middenbouw.pdf
vb_31_4_borghouts_de_vertaalcirkel gr 7-8.pdf
vertaalcirkel placemat.pptx

Feedforward en feedback

Deze powerpoint met een aantal voorbeelden van inzichten (vanuit diepleren) rondom kritische handeling B1 bij rekenen kan je helpen bij het schrijven van je zelfanalyse.

Maak een atelierafspraak met een vakdocent om je lesvoorbereiding te bespreken. De "rubric B1-B4 vakexpertfeedback" kan daarbij helpend zijn.

Vraag feedforward en feedback aan je mentor (of medestudenten/ basisschoolcoach/ opleidingscoach) op je lesvoorbereiding én de uitvoering.
Formuleer daarbij persoonlijke leerdoelen met observatiepunten (gerelateerd aan de kritische handeling) zodat de observator gericht kan kijken en feedback kan geven.

Voor het schrijven van een zelfanalyse/reflectie voor de kritische handelingen B1-B4 kun je gebruik maken van dit formulier.

Verbreding en verdieping

Wil je je meer verdiepen in de theorie dan vind je op de website van curriculum.nu meer informatie over de nieuwste voorstellen voor een nieuw curriculum en leerdoelen.

De stappen van cyclisch onderwijs ontwerpen richten zich op het ontwerpen van goed rekenonderwijs afgestemd op de onderwijsbehoeften van alle leerlingen. Ondanks dat zijn er ook leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften waar je als leerkracht rekening mee moet houden bij het ontwerpen van goed rekenonderwijs. Hieronder vind je materialen en artikelen die je kan gebruiken bij differentiëren binnen je rekenles.

Op de site van SLO vind je verschillende documenten over de referentieniveaus voor rekenen voor zowel po als vo, waaronder de "concretisering van 1F/1S rekenen".
Hier vind je "passende doelenlijsten" voor zwakke rekenaars waarvoor 1F niet haalbaar is of leerlingen in het sbo.
In het artikel "Conceptuele doelen" wordt ingegaan op de vraag welke rekendoelen nu en in de nabije toekomst van belang zijn.

Het artikel "Kommagetallen, hoe ver gaan we?" zoemt in op het probleem dat niet alle doelen voor alle leerlingen haalbaar zijn en welke dilemma's en keuzes dat voor de leerkracht met zich meebrengt.